Doping, "Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından yasaklanmış madde veya yöntemlerin sporcu tarafından bilinçli veya bilinçsiz olarak kullanımı" diye tanımlanmaktadır. Sporcuyu bu çeşit maddeleri veya yöntemleri kullanmaya yönlendirmek veya onlara yardım etmek spor ahlakına aykırı olup, dopingle ilgili bir suç olarak sayılmaktadır.
Doping neden yasaklanmıştır?
Dopingin yasaklanmasının ana nedeni, sporun temel prensiplerine aykırı olmasıdır.
Doping, aynı zamanda, sporcuları performanslarını artırmak için yasaklanmış maddeleri ve yöntemleri kullanmaları ile elde edecekleri haksız avantajlardan, bazı maddeler ile yöntemlerin neden olabileceği yan etkilerden korumak için yasaklanmıştır.
Doping sadece ahlak ve sağlık sorunu değil aynı zamanda yasal yaptırımları da olan bir sorundur. Anabolizanlar gibi bir çok ilacın tıbbi amaç dışında sporda kullanımları yasaktır.
DOPİNG KONTROLÜ
Seçim ve işlemler
Doping kontrolü nedir?
Doping kontrolü, dürüst bir yarışma için sporcuların haklarını korumak ve ilaçsız amatör ve profesyonel sporun yaygınlığını sağlamaya yardımcı olmak için yapılmaktadır. Doping kontrolü; sporcuların seçimi, idrar numunelerinin toplanması, analizi ve sonuçların yorumlanması işlemlerini içermektedir.
Doping kontrolü için sporcu seçimi ne zaman yapılır?
Doping kontrolü için sporcunun seçimi, yarışmalarda veya çalışma kamplarında yapılır. Yarışma dışı doping numunesi alım işlemi, yıl boyunca herhangi bir zamanda önceden yapılan bir uyarı sonucunda veya hiç haber vermeksizin yapılmaktadır.
İlan edilmiş doping kontrolü nedir?
Yarışma süresince veya bir takvime bağlı sporcu çalışma kamplarında yürütülen önceden programlanmış doping numunesi alım işlemleri, "ilan edilmiş" doping kontrolü olarak sınıflandırılır.
İlan edilmiş doping kontrolü için sporcu seçimi ve bildirimi nasıl yapılır?
Sporcular, doping kontrolü için genel olarak aldıkları derecelere göre veya ilgili kurulların oluşturduğu bir protokol sonucunda seçilmektedirler. Seçilen sporcuya yarışma sonunda verilen çağrı formu ilgili kişi tarafından imzalanıp onunla Doping Kontrol İstasyonu'na kadar birlikte gelmesi istenir. Bunun yapılmaması, bir reddetme olarak rapor edilir ve bu davranış dopingle ilgili bir suçtur.
İlan edilmemiş doping kontrolü nedir?
Bildirim nasıl yapılır?
Yarışma dışı doping kontrolü için sporcular, sene boyunca herhangi bir zamanda seçilebilirler. Önceden programlanmamış doping numunesi alım işlemlerinde; Bağımsız Doping Kontrol Görevlileri sporcuyu arayarak 36 saat içerisinde bir Doping Kontrol İstasyonu'nda bulunmasını isteyebildiği gibi sporcunun çalışma veya yarışma bölgesine de giderek kendisine duyuru formunu verebilir.
Doping Kontrol İstasyonu'nda neler olur?
Doping Kontrol İstasyonu'nda idrar numunesi alınacak sporcuların seçimi ilgili federasyonların kurallarına göre yapıldıktan sonra idrarr alımı yapılır. Bu işlemin basamakları şunlardır:
1- Kayıt
Görevli, sporcuya adını sorar, kimliğini kontrol eder ve son 10 gün içerisinde kullandığı ilaçları, özel besin ve bitkisel ürünleri ilgili forma kaydeder. Sporcunun, aldığı tüm ilaçları bildirmesi, kendisi için yararlıdır. Burada bildirilecek ilaçlar, ceza durumunda hafifletici nedenler olabilir.
2- Toplama Kaplarının Seçimi
İdrar numunesi vermeye hazır olduğunda, sporcudan doping numunesi alım istasyonunda bulunan toplama kaplarından bir tanesini seçmesi istenir.
3- İdrar Numunesinin Verilmesi
Sporcudan, bir görevlinin yakın gözetiminde seçilen kap içerisine en az 100 ml olmak üzere idrar vermesi istenir. Bu sırada sporcunun diz altından göğüs üstüne kadar soyunması gerekir.
4- Saklama Kaplarının Seçimi
Sporcudan, verilen idrar numunesini koymak için 2 tane saklama kabını seçmesi istenir.
5- İdrar Numunelerinin Bölünmesi
İdrar numunesi, seçilen "A" ve "B" şişelerine sporcu tarafından paylaştırıldıktan sonra şişelerin ağızları görevli tarafından kapatılıp özel bir şekilde mühürlenir. Eğer numune miktarı az ise "A" şişesine en az 50 ml. Olacak şekilde idrar konulmalıdır.
6- pH ve Yoğunluk Kontrolü
İdrar toplama kabında kalan idrarın pH değeri (asitlik derecesi) ve yoğunluğu, görevli tarafından kontrol edilip, sonuçlar kaydedilir.
7- Kod Numarasının Yazılması
Görevli, numunelere ait kod numaralarını 2 ayrı etiket üzerine yazar ve etiketleri ait olduğu şişe ve kaplar üzerine yapıştırır. Kod numaraları daha sonra ilgili formlara da işlenir.
8- İdrar Numunelerinin Ambalajlanması
Görevli, idrar numunelerini taşıyan "A" ve "B" şişelerinin ağızlarını özel olarak kapatıp, şişeleri ait oldukları kaplar içine ayrı ayrı yerleştirir. Özel bir kilit ile kilitlendikten sonra kilit numaraları ilgili formlara işlenir.
9- imza Atma
Sporcudan, bütün işlemler tamamlandıktan sonra doping numunesi alım işlemlerinin kurallara uygun olarak yapıldığını belirtmek için doping kontrol formunun ilgili yerini imzalaması istenir.
10- Sporcuya Ait Kopyanın Alınması İmzalanan doping kontrol formunun bir kopyası sporcuya verilir. Bu kopya, sporcu tarafından saklanmalıdır. İşlemleri tamamlanan sporcu istasyonu terk eder.
İdrar numunesini verirken neden görevlinin sporcuyu izlemesi gerekmektedir?
İdrar numunesini veren sporcunun görevli tarafından yakından gözlenmesi gerekmektedir. İdrar numunesinin, sporcunun kendisi tarafından ve doğru yöntemle verildiğinden emin olunmalıdır. Ayrıca verilen idrar numunesi içine başka bir sıvı veya maddenin karıştırılmamasına da dikkat edilmelidir.
İdrar numunesi neden ikiye bölünür?
İdrar numunesi, "A" ve "B" olarak işaretlenmiş iki ayrı şişeye konur. Laboratuvarda yapılan analizlerde, "A" numunesinde bir veya daha çok yasaklı madde bulunması halinde, sporcunun yanında yapılan "B" şişesindeki numune analizi ile "A" daki sonucun doğru olup olmadığı kesinlik kazanır.
Doping Kontrol İstasyonu'na sporcu yanında birisini getirmeli midir?
Evet, Sporcu Doping Kontrol İstasyonu'na su, kola, bira gibi ufak ve orijinal ambalajlarında çeşitli içecekler bulunmalıdır. Sporcu bunları içerek idrar verene kadar istasyonlarda beklemelidir.
Sporcu ne kadar sürede idrar numunesi vermelidir?
Sporcu, gerekli olan en az 100 ml. İdrarı verene kadar beklenmelidir. Bu süre, birkaç dakika ile birkaç saat arasında değişebilir. Pek çok sporcu için ancak birkaç denemede yeterli miktarda idrar vermek olağandır.
Sporcular Doping Kontrol İstasyonu'nu terk ettikten sonra idrar numuneleri ne olur?
Toplanan idrar numuneleri, güvenlik altında, IOC tarafından ruhsatlandırılmış bir laboratuvara en hız yolla gönderilir. Laboratuvarda önce "A" numunesi analiz edilir. "B" numunesi ise güvenli bir şekilde saklanır.
Eğer "A" numunesi analizi pozitif sonuç verdiyse ne olur?
Sonuç, ilgili federasyon tarafından sporcuya bildirilir. "B" numunesinin açılması ve analizinin istenilip istenilmediğini sorulur.
"B" Numunesine ne olur?
"B" numunesi, "A"daki sonucu doğrulamak amacıyla analiz edilir. Sporcu, "B" numunesinin analizinde başından itibaren bulunabilir. Eğer sporcu, herhangi bir nedenle "B" numunesinin analizinde bulunamazsa, bağlı olduğu federasyonun tayin edeceği kişi ile de temsil edilebilir.
"B" Numunesinin analizinden sonra ne olur?
Eğer "B" numunesi sonuçları "A" numunesini doğruluyorsa, bu durum sporcuya bildirilir. Sporcu, ilgili yasa ve yönetmelikler çerçevesinde cezalandırılır. Eğer "B" numunesinin analizi sonucunda herhangi bir yasaklı madde bulunmazsa test negatif sayılır.
Doping sonuçları kamuoyuna duyurulur mu?
Evet. GSGM veya ilgili bağımsız federasyon, doping analiz sonuçlarını ilgili kuruluşlara duyurmaya yetkilidir.
Sporcunun itiraz hakkı var mıdır?
Evet. Sporcu, "A" numunesinin açıklanan sonucuna itiraz edebilir. İkinci analiz, sporcunun ve getireceği ilgili kişinin huzurunda "B" numunesi üzerinden yürütülerek son karar verilir.
YASAKLI, KISITLI İZİNLİ MADDELER VE YÖNTEMLER
Bu bölümde IOC Tıp Komisyonu tarafından bildirilen yasaklı, kısıtlı izinli maddeler ve yöntemler hakkında kısaca bilgi verilecektir. Yılda 2 kez toplanan IOC Tıp Komisyonu bu listeleri gözden geçirmekte ve gerekli değişiklikleri yapmaktadır. Bugün için geçerli olan liste aşağıda gösterilmektedir. Sporcuların daha geniş bilgi için antrenörlerine, takım doktorlarına veya Doping Kontrol Merkezi'ne başvurmaları gerekmektedir.
Yasaklı madde sınıfları nelerdir?
IOC tarafından bildirilen yasaklı maddeler 5 ana grup altında toplanmaktadır:
1-Uyarıcılar (Amfetamin, efedrin v.b.)
2-Narkotik Analjezikler (Morfin v.b.)
3-Anabolik Ajanlar (Testosteron v.b.)
4-Diüretikler (Furosemid v.b)
5-Peptid hormonlar ve benzerleri (Eritropoietin, büyüme hormonü, v.b.)
Yasaklı doping yöntemleri olarak neler kullanılır?
IOC tarafından bildirilen yasaklı yöntemler 2 ana grup altında toplanır:
1- Kan dopingi
2- İdrarın farmakolojik, kimyasal ve fiziksel olarak işlem görmesi.
Ayrıca çeşitli kısıtlamalara girmiş bulunan ilaç sınıfları nelerdir?
IOC tarafından bildirilen ve sporcular tarafından kullanımı kısıtlı olan maddeler 5 ana grup altında toplanır:
1- Alkol
2- Marihuana
3- Lokal anestezikler
4- Kortikosteroidler
5- beta-blokörler
Alınan idrar numunesi IOC tarafından bildirilen yasaklı bütün maddeler ve yöntemler açısından incelenecek midir?
Evet. Yarışmalarda alınan idrar numuneleri, IOC tarafından bildirilen bütün yasaklı maddeler, daha önceki sayfalarda belirtilen tüm sınıflar ve yöntemler açısından incelenir. Yarışma dışı alınan numunelerde bütün gruplar yerine, aşağıdaki grupların analizi yapılır:
- Anabolik ajanlar
- Bazı peptid hormonlar ve benzerleri
- Diüretikler ve böbrek fonksiyonunu arttırıcı maddeler (örneğin, probenesid)
Ancak gerekli durumlarda ise tüm gruplar analiz edilebilir.
KULLANIMI YASAK OLAN DOPİNG MADDELERİ
UYARICILAR
Uyarıcı ne demektir?
Aktiviteyi arttıran ve yorgunluk hissini azaltan maddelere uyarıcı denir.
Uyarıcılar neden yasaktır?
Bu tip maddeler, sporcunun performansının artmasına neden olan psikolojik ve fiziksel uyarı sağlar.
Uyarıcı kullanmanın zararlı yan etkileri neler olabilir?
Uyarıcıların, sinirlilik, kalp atışını hızlandırması, kan basıncını yükseltmesi, su kaybı ve dolaşım bozukluklarına neden olması gibi bazı yan etkileri bulunmaktadır.
Uyarıcı kullanmış birisi hakkında ne söylenebilir?
Uyarıcı kullanmanın fiziksel göstergeleri olarak göz bebeğinin büyümesi, terlemenin artması, sinirlilik, saldırganlık, elde titremeler, kilo kaybı, hızlı kalp atışı ve yüksek kan basıncı verilebilir.
Kafein, yasaklı bir madde midir?
Kafein, gösterdiği uyarıcı etki nedeniyle IOC tarafından yasaklı madde olarakk kabul edilmiştir. Bazı sporcular kafeinin kullanarak performanslarını arttırmayı amaçlarlar. Ancak kafeinin bu etkisi belli bir dozdan sonra olur. Bu dozlarda kafein, sporcunun metabolizmasını, vücut ısısını, kan basıncını ve kan şekeri düzeyini yükseltir. Yüksek dozlarda bulantı, ishal, uykusuzluk, titreme, baş ağrısı ve sinirlilik hali ortaya çıkar.
Sporcu, kafein içeren kahve diğer içecekler içebilir mi?
Kafein miktarının idrarda 12 mikrogram/ml. Üzerinde olması sonucunda test pozitif sayılmaktadır. Kahve, çay veya kola gibi kafein içeren içeceklerin normal sınırlar içerisinde kullanılmaları bu miktarı sağlamaz. Ancak kafein tabletlerinin kullanılması, kafein suppozituvarlarının uygulanması veya benzer enjeksiyonlar pozitif bir test sonucuna neden olacaktır.
Kokain yasaklı mıdır?
Kokain hem yasaklı bir doping maddesidir, hem de ülkemiz sınırları içinde kullanımı yasa dışıdır.
Bazı öksürük ve nezle ilaçları, yasaklı uyarıcı maddeler taşımaktadır. Bu durumda ne yapılabilir?
Çoğu öksürük ve nezle ilacı, yasaklı uyarıcı maddeler taşımaktadır. Ancak bu tip maddeler taşımayan ilaçlar da bulunmaktadır. Konu mutlaka spor hekimine danışılarak çözülmelidir.
NARKOTİK ANALJEZİKLER
Narkotik analjezik ilaçlar hangileridir ve etkileri nelerdir?
Bu grup ilaçlar, morfin ve morfinin kimyasal ve farmakolojik benzerleri olup, öncelikle ağrı kesici olarak kullanılmaktadır. Ağrıyı hissetmemek için kullanılan narkotiklerin pek çoğu solunum depresyonuna neden olup, fiziksel ve psikolojik bağımlılık gibi oldukça tehlikeli yan etkileri bulunmaktadır.
Sporcu, bir rahatsızlıktan dolayı ağrı kesiciye gereksinim duyarsa ne yapmalıdır?
Hafif ya da orta derecedeki ağrıların tedavisinde kullanılabilecek çeşitli doping sınıfına girmeyen ağrı kesiciler bulunmaktadır. Sporcu, bu konuyu spor hekimine danışarak çözebilir.
ANABOLİK AJANLAR
Anabolik ajanlar nelerdir?
Anabolik ajanlar, vücutta üretilen doğal bir steroid olan testosteron hormonuna benzer etkilere sahip sentetik maddelerdedir. Doğal testosteron "anabolik" (kas yapıcı) ve "androjenik" (erkeğe özgü hal ve davranış) etki sağlar.
Anabolik ajanlar kullanımı neden yasaklanmıştır?
Anabolik ajanlar, kanser hastalarının veya testosteron yetersizliği olan hastaların tedavisi gibi sadece tıbbi amaçlar için kullanılmaktadırlar. Atletik performansı arttırmak için anabolik ajanları kullanmak, ciddi sağlık riskleri taşımakta ve spor ahlakına ters düşmüktedir.
Anabolik ajanların bazı zararlı etkileri nelerdir?
Anabolik ajanlar, normal hormon fonksiyonunu etkiler. Anabolik steroidler karaciğer hastalığı riskini artırır, kan basıncını yükseltir, yüksek yoğunluklu lipidlerin düzeyini yükselterek kardiyovasküler olay riskinin artmasına neden olur. Bu etkilerinin yanı sıra psikolojik etkileri de bulunmaktadır.
Anabolik ajanların kadınlarda kullanımları sonucu oluşan etkiler:
- Erkeksi karakterlerin oluşması
- Artan agresiflik, ruh halinde dalgalanmalar, depresyon,
- Anormal menstrual sikluslar ve mensturasyonun fonsiyon görmesinin bakılanması,
- Yüz ve vücutta fazla tüylenme,
- Klitorisin genişlemesi,
- Sesin kalınlaşması
Anabolik ajanların erkeklerde kullanımları sonucu oluşan etkiler:
- Akne
- Artan agresiflik, ruh halinde dalgalanmalar, depresyon,
- Testislerin boyutlarının küçülmesi,
- Azalmış sperm üretimi,
- Karaciğer ve böbrek fonksiyonlarında azalma,
- Göğüslerde büyüme,
- Vaktinden evvel oluşan kellik,
- Prostat bezinin genişlemesi,
Bu etkiler uzun kullanımda kalıcı olabilir.
Anabolik ajanların büyüme çağındaki çocuklarda kullanımının etkileri
- Vücut ve yüzde oluşan akneler,
- Kemiklerdeki kıkırdak dokusunun erken sertleşmesi sonucu boyda uzamanın ve büyümenin durması.
Karaborsa ilaç alımı hakkında ne söylenebilir?
IOC tarafından yasaklanmış maddelerin çoğu karaborsada bulunabilir. Yapılan araştırmalar, satılan bu ilaçların toksik olan diğer maddelerle karıştırılarak satıldığını göstermektedir.
Bir kişinin anabolik ajanları kullandığını nasıl anlayabilirsiniz?
Anabolik steroidler, kullananların görünümlerinde ve davranışlarında belirgin değişiklikler yaratmaktadır. Bu değişiklikler şunlardır:
- Vücut ağırlığının hızla artması,
- Akne,
- Şişkin ve kabarık yüz,
- Sarılık (sarımsı gözler),
- Anormal göğüs gelişimi (erkeklerde),
- Erkeksi karakter gelişimi (bayanlarda)
Davranışlarda:
- Ruh halinde dalgalanmalar, saldırganlık ve sinirlilik,
- Steroid kudurganlığı olarak bilinen aşırı saldırganlık
Testosteron kullanımını saptama olanağı var mıdır?
Bazı sporcular, güç arttırdığı ve daha iyi performansa neden olduğu inancı ile testosteron kullanmaktadırlar. Bu nedenle, herhangi bir sporcunun idrar numunesinde testosteron veya onun atılım ürünlerini, kabul edilen sınırın üzerinde gösteren analiz bulguları pozitif olarak değerlendirilmektedir.
Diüretik nedir?
Diüretikler, böbrek üzerinde etkili olan ve fazla miktarlarda suyun vücuttan atılmasına neden olan bir ilaç grubudur. Bunlar genellikle sporcular tarafından, belirli ağırlık sınıflarına girebilmek için (örneğin güreş, boks v.b) geçici ağırlık kaybı ve diğer bileşikler ile ilaçların vücuttan atılmalarını sağlayarak doping testlerinden kaçmak amacıyla kullanılmaktadır.
Diüretikler neden yasaklıdır?
Diüretikler, kullanımları sonucu ortaya çıkabilecek sağlık risklerine ek olarak, idrar numunelerinin seyretilmesi veya daha düşük ağırlık sınıflarında yarışmak amacıyla kilo kaybında kullanılabildiği için yasaklanmıştır. Ayrıca diüretiklerin kullanımı, hakça bir yarışmada sporun ruhuna aykırı olduğu için de yasaktır.
Diüretikler vücuda nasıl zararlı olabilir?
Diüretiklerin kullanımı, dehidratasyona, kas zayıflamasına, kramplara, kan basıncının düşmesine ve elektrolit dengesizliğiyle oluşan kalp düzensizliklerine neden olabilir. Diüretikler, sporcuların sıcaklığı tolere etme yeteneklerini etkileyebilirler.
PEPTİD HORMONLAR VE BENZERLERİ
Peptid hormonlar ve benzerleri nelerdir?
Peptid hormonlar ve benzerleri, büyüme, cinsel davranışlar, ağrıya karşı duyarlık ve davranış gibi çeşitli bedensel fonksiyonların uyarılmasında bir organdan diğerine mesaj iletimi görevini yerine getirmektedir. Benzerleri ise kimyasal olarak üretilmiş ilaçlar olup, doğal olarak vücutta oluşan peptid hormonlar ile benzer etkileri bulunmaktadır. Peptid hormonları; insan koryonik gonadotropin, adreno kortikotropin, insan büyüme hormonu ve eritropoietindir.
İnsan Koryonik Gonadotropin (HCG)'in etki ve yan etkileri nelerdir?
Erkeklerde HCG'nin verilmesi, vücuttaki androjenik steroidlerin normal düzeylerinde artışa yol açar ve bu, testosteronun verilmesiyle aynı etkiyi gösterir. HCG'nin kullanımı, baş ağrısı, sinirlilik, depresyon, yorgunluk ve jinekomastiye (erkeklerde meme büyümesi) neden olabilir.
Adreno Kortikotropin (ACTH)'in etki ve yan etkileri nelerdir?
ACTH, sporcular tarafından vücutta doğal olarak üretilen kortikosteroidlerin düzeylerini arttırmak ve öfori sağlamak amacıyla kullanılır. Kortikosteroidlerin, tropikal kullanımlarına izin verilir. ACTH'in başka herhangi bir yolla verilmesi ise kortikosteroidlerin ağızdan (oral), damar içine (i.v.) veya kas içine (i.m.) uygulanmalarıyla aynı olarak kabul edilmiş ve bu nedenle yasaklanmıştır.
İnsan büyüme hormonu (HGH) nedir?
Alındığında yan etkileri nelerdir?
İnsan büyüme hormonu, metabolizma ve kas yapımını etkileyen ve doğal olarak oluşan bir maddedir. Bununla birlikte bu ilacın kullanımı ile ilgili tehlikeli yan etkileri bulunmaktadır. Aşırı HGH kullanımı, deride kalınlaşma, kulaklar, el ve ayak parmaklarında büyüme, içorganlarda genişleme, kemik ve yüz hatlarının büyümesindeki bozulma ile karakterize dilebilen akromegaliye neden olabilir. HGH; diyabete, kalp ve tiroid hastalığına, menstrual düzensizliklere, seksüel istek azalmasına, iktidarsızlığa ve yaşam sürecinin kısalmasına neden olabilir.
Eritropoietin nedir? Yan etkileri nelerdir?
Eritropoietin hormonu (EPO) böbrekler tarafından salınır ve kırmızı kan hücrelerinin üretimini uyarır. Topta, EPO'nun sentetik şekli, böbrek orijinli anemili hastaların tedavisinde kullanılır. Kan dopingi gibi EPO, bazı sporcular tarafından da yanıklılık sporlarında, kırmızı kan hücrelerinin sayısını ve buna bağlı olarak kaslara oksijen taşımını arttırdığı için kullanılmaktadır. Enjekte edilebilen EPO'nu kullanımı, kan pıhtılaşması, felç ve kalp hastalıkları riskinin artması gibi ciddi sağlık riskleri taşımaktadır. Eğer aynı iğneyi birden fazla sporcu kullanmışsa, sarılık (hepatit) ve AIDS gibi enfeksiyon hastalıklarının bulaşma riski vardır.
YASAKLANMIŞ DOPİNG YÖNTEMLERİ
Kan dopingi nedir?
Kan dopingi, kan ve kan ürünlerinin, kanın oksijen taşıma kapasitesini ve dolayısıyla aerobik atletik perfonmansı arttırmak amacıyla damardan verilmesi yöntemine verilen isimdir. Kan dopingi için kullanılan kan, sporcunun kendi kanı olabileceği gibi başkasına da ait olabilir.
Sporda kan dopingi neden yasaklanmıştır?
Tıpta kırmızı kan hücrelerinin transfüzyonu, ani kan kaybı ve ileri anemilerin tedavisinde gerekli bir işlemdir. Atletik performansın arttırılması için sporculara damardan kan verilmesi, spor ahlakına aykırıdır. Kan dopingi aynı zamanda tehlikeli sağlık problemleri de oluşturmaktadır. Bunlara örnek olarak; allerjik etkiler (kızarıklık, isilik, ateş v.b.), eğer yanlış tip ya da test edilmemiş kan kullanıldıysa sarılık, kan dolaşımının bozulması, kanın pıhtılaşması, metabolik şok, sarılık, ve AIDS gibi enfeksiyon hastalıklarının bulaştırılması verilebilir.
İğnelerin birden fazla kişi tarafından kullanılmasının tehlikelerinelerdir?
Sarılık ve AIDS gibi enfeksiyon hastalıklarına yakalanma riski, iğnenin birden fazla kişi tarafından kullanılmasıyla artmaktadır. "Crack kokain" ve eroinin enjeksiyonu için geçerli olan bu olay, steroid ve kan dopingindeki enjeksiyon ile de görülür.
KULLANIMI KISITLI OLAN DOPİNG MADDELERİ
ALKOL
Alkol yasaklı mıdır?
Alkol, yasaklı olmamasına karşın ulusal ve uluslar arası federasyonların isteği üzerine, örneğin eksrim ve pentatlon gibi spor dallarında sporcularda alkol düzeyi ölçülebilir.
MARİHUANA
Marihuana yasaklı mıdır?
Marihuana, IOC tarafından kısıtlı kullanımı olan maddeler sınıfında olup, Türkiye'de kullanımı kanuni açıdan yasaktır. Bazı spor dallarında ulusal ve uluslar arası federasyonların isteği üzerine kontrol edilebilir.
LOKAL ANESTEZİKLER
Lokal anesteziklerin kullanımı yasak mıdır?
Lokal anesteziklerin kullanımı için bazı kısıtlamalar bulunmaktadır. Ancak aşağıdaki koşullar yerine getirildiği zaman kullanılabilirler:
- Kokain dışında prokain, ksilokain, karbokain ve benzer aneljezikler kullanıldığında,
- Lokal enjeksiyon uygulandığında (i.v. enjeksiyona izin verilmemektedir),
- Uygulanan ilaçların içinde epinefrin gibi vazokonstrüktörler bulunmadığı durumlarda,
- Tıbbi olarak kullanımı yazılı bir belge ile kanıtlandığı durumlarda.
KORTİKOSTEROİDLER
Kortikosteroidlerin kullanımında sınırlamalar var mıdır?
Evet. Kortikosteroidlerin tedavi dışı kullanımlarının artması nedeniyle kısıtlı olarak kullanımına gerek bulunmaktadır. Tıpta kortikosteroidler başlıca, öfori sağlamak ve ağrı gidermek için, antienflamatuvar ilaç olarak kullanılmaktadır. Kortikosteroidlerin kullanımı; yüzeysel (topikal) uygulama, (kulak, göz ve deri) solunum yolu ile (inhalasyon) uygulanması, (astım, allerjikrinit) lokal ve eklem içine (intraartiküler) enjeksiyon dışında, yasaklanmıştır. Bundan dolayı, kortikosteroidlerin ağızdan, kas veya damar içine enjeksiyon ile kullanımı izinli değildir. İzinli bazı antienflamatuvar ilaçların isimleri ise Doping Kontrol Merkezi'nden elde edilebilir.
BETA-BLOKÖRLER
Beta-blokörler nelerdir?
Beta-blokörler, kalp hastalıklarında kullanılan kan basıncını düşürüp kalp atışlarını azaltan ilaçlardır. Bu ilaçlar, aynı zamanda migren tedavisinde ve el titremelerinin önüne geçilmesinde kullanılır.
Beta-blokörlerin kullanımı nedene kısıtlanmıştır?
Atıcılık ve okçuluk gibi spor dallarında kolun sallanmaması ve parmakların titrememesi önemli olup, beta-blokörler kalp atış hızını düşürerek bu problemlerin ortadan kaldırılmasını sağlamaktadır. Bu da hakça bir yarış kavramına karşıdır.
Beta-blokörler nasıl zararlı olabilirler?
Sporcunun dayanıklılık performansını azaltıcı etkisinin yanı sıra, beta-blokörlerin kullanılması sonucu kalp hastalıkları, astım,depresyon, uykusuzluk ve cinsel problemler ortaya çıkmaktadır.
ASTIM VE NEFES AÇICI İLAÇLAR
Astım ve nefes açıcı ilaçların kullanımı kısıtlı olduğuna göre, astımiçin ne kullanılabilir?
Astıma karşı kullanılacak ilaçlarda dikkatli olunmalıdır. Bir çok astım ilacı içerisinde kullanımı yasak olan uyarıcı türde ilaçlar bulunmaktadır. Bunun için astım ilacı kullanılmadan önce IOC tarafından yayınlanan ilaç listesi kontrol edilmelidir. Ayrıca astım olduğu yazılı bir şekilde kanıtlanan sporcular aerosol tipi salbutamol ve terbutalini kullanabilirler.
KULLANIMI İZİNLİ OLAN MADDELER, VİTAMİNLER VE MİNERALLER
Vitaminler ve mineraller yasaklı mıdır?
Vitaminler ve mineraller yasaklı değildir. Ancak bunları çok miktarda kullanan sporcuların çıkabilecek sağlık problemlerine dikkat etmeleri gerekmektedir. Sağlıklı bir beslenme ile sporcuların çoğu gerekli besinleri alabilirler. Kötü bir diyet ile beslenen sporcuya ne kadar vitamin ve mineral verilirse verilsin, yeterli olamamaktadır. Bu nedenle sporcunun, sağlıklı beslenme konusuna dikkat etmesi gerekmektedir.
Vitamin B-15 nedir?
Bazı insanlarda Vitamin B-15'in (pangomik asit veya DMG) kaslara oksijen taşınmasını çoğalttığı ve dolayısıyla atletik performansın arttırılmasına yardımcı olduğu doğrultusunda bir kanı vardır. Ancak bunun bilimsel bir dayanağı bulunmamaktadır.
BİTKİSEL ÜRÜNLER
Bitkisel ürünler yasaklı mıdır?
Bazı bitkisel ürünler yasaklı maddeleri içermektedir. Yasaklı maddeleri içeren bu bitkiler (bazı bitki çayları gibi) yasaktır. Bu nedenle genelde Uzak Doğu kökenli bitkisel çayların kullanılmadan önce ne tip etken madde içerdikleri kontrol edilmeli veya Doping Kontrol Merkezi'ne sorulmalıdır.
AMİNO ASİTLER VE PROTEİNLER
Amino asitler yasaklı mıdır?
Hayır, yasaklı değildir.
Amino asitler ve proteinler performansı arttırırlar mı?
Bazı sporcular, amino asit ürünlerini, kaslarını geliştirdiği inancı ile almaktadırlar. Ancak bu iddiayı destekleyecek bilgiler bulunmamaktadır. Kas proteinlerinin sentezi, yüksek protein diyeti veya daha fazla miktarda alınan amino asit alımı ile artmaktadır. Yüksek proteinli diyetler veya amino asit preparatları ile alınan fazla protein, enerji olarak kullanılmakta veya yağ olarak depolanmaktadır. İyi düzenlenmiş bir diyet, birçok sporcuya yeterli proteini sağlayabilmektedir.
CEZALAR
Doping suçları, yasaklı maddelerin sporcunun idrarında bulunması veya yasaklı yöntemin kullanılmasıdır.
Doping suçlarında cezalar nelerdir?
Ulusal bağımlı ve bağımsız federasyonlar, kendi kuralları içerisinde ve uluslar arası kurallara uygun bir şekilde, doping suçları saptanan sporculara cezalarını verir elerini öneririm.
